W dniu 2 grudnia 2020 r. WSA w Szczecinie wydał wyrok (sygn. akt I SA/Sz 604/20), w którym zakwestionował sposób weryfikacji przez organy podatkowe cen stosowanych w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi. Choć orzeczenie zapadło w stanie prawnym obowiązującym w 2014 r., to tezy sformułowane przez WSA pozostają aktualne również w świetle obecnych przepisów o cenach transferowych.
Sprawa dotyczyła Spółki, która nabywała towary (opakowania i zamknięcia) od podmiotu powiązanego w celu ich dalszej dystrybucji na rynku krajowym i zagranicznym w oparciu o umowę dystrybucji z ograniczonym ryzykiem. Funkcje pełnione przez Spółkę opierały się na składaniu zamówień na towary i ich dystrybucji oraz działaniach marketingowo-sprzedażowych, zgodnie z wytycznymi od podmiotu powiązanego. W umowie strony ustaliły, że Spółka osiągnie z tego tytułu rentowność na poziomie 1%.
Organy podatkowe obu instancji uznały, że transakcji dokonano na warunkach odbiegających od rynkowych, mimo, że Spółka przedstawiła dokumentację podatkową, w której zawarła własną analizę porównawczą. Analiza została oparta o metodę marży transakcyjnej netto i obejmowała podmioty zajmujące się na rynku europejskim dystrybucją porównywalnych towarów. Organy podatkowe uznały jednak, że wytypowane firmy nie są podmiotami reprezentatywnymi dla dystrybutorów opakowań ze względu na inne rynki działalności, inny rodzaj produktów przeznaczonych do dystrybucji, świadczenie usług, zajmowanie się produkcją, czy istniejące powiązania. Organy przedstawiły przy tym własną analizę, z której wynikało, że przedział wartości rynkowych dla dystrybutorów opakowań w Polsce wynosi od 2,06% do 8,20%, zatem przyjęty przez Spółkę zysk z działalności operacyjnej nie odpowiada warunkom na jakich dokonują sprzedaży podmioty z branży opakowań o profilu podobnym do Spółki. W konsekwencji organy dokonały szacowania dochodu Spółki w oparciu o metodę marży transakcyjnej netto.
WSA w Szczecinie zakwestionował stanowisko organów. Oto główne tezy wynikające z pisemnego uzasadnienia wyroku:
- Przedsiębiorcy mają prawo do samodzielnego i swobodnego kształtowania form swojej gospodarczej aktywności. Nie można z góry zakładać, że tworzenie grup jednostek powiązanych kapitałowo, w których każda spełnia odmienne zadania, jest podyktowane zamiarem wyprowadzania kapitału i uniknięcia opodatkowania.
- Tworzenie takich grup oraz stosowanie nowoczesnych form porozumień między przedsiębiorcami wynika z nieustannie zmieniających się uwarunkowań gospodarczych i ukierunkowane jest zazwyczaj na obniżenie kosztów finansowania bieżącej działalności.
- Taka optymalizacja gospodarcza nie może automatycznie prowadzić do negatywnych dla podatnika skutków podatkowych. Nie wolno jej utożsamiać z działaniami mającymi na celu transfer środków pieniężnych prowadzący wyłącznie do osiągnięcia korzystnego rezultatu podatkowego. W tym drugim przypadku, uzyskanie korzystnych skutków podatkowych musi być dodatkowo następstwem czynności prawnych lub innych zdarzeń między podmiotami powiązanymi, jakie w normalnym obrocie gospodarczym nie mają racjonalnego uzasadnienia.
- Porównując warunki transakcji zawieranych przez podmioty powiązane z podobnymi transakcjami zawieranymi przez podmioty niepowiązane, należy mieć na uwadze, że różnice między parametrami jednych i drugich operacji gospodarczych mogą być wynikiem ich specyfiki ekonomicznej (np. różnego rozkładu kosztów, ryzyka, różnych funkcji, uwarunkowań formalnych itp.). Dlatego też, przy wykorzystaniu metody porównawczej, nieporozumieniem jest poszukiwanie idealnie porównywalnych transakcji dokonywanych przez podmioty niepowiązane.
- Gospodarczą racjonalność transakcji należy oceniać przez pryzmat korzyści, jaką może uzyskać z transakcji określony podmiot, nie zaś w odniesieniu do ogólnych wskaźników finansowych porównywanych podmiotów, obejmujących całość ich działalności za dany rok.
- „Szacowanie” cen stosowanych w transakcjach zawieranych z podmiotami powiązanymi nie może odbywać się wyłącznie przez proste przeniesienie ceny bądź marży z transakcji zawartej pomiędzy podmiotami niezależnymi, bez jednoczesnej oceny porównywalności warunków dla konkretnych transakcji. Organ podatkowy, opierając się na danych porównawczych, powinien przede wszystkim wykazać miarodajność porównywanych transakcji (podmiotów), a przez to odnieść się także do funkcji i strategii gospodarczych stosowanych przez te podmioty, również w kontekście oceny znaczenia tych czynników dla możliwości porównania.
W konsekwencji Sąd uznał, że przeprowadzone przez organy podatkowe postępowanie nie wykazało, że na wysokość marży operacyjnej nie mogły mieć wpływu warunki, o których mowa w umowie dystrybucji, np. ograniczenie ryzyk, pewność dostaw, brak odpowiedzialności za wady towaru, pewność wynagrodzenia, przejęcie grona odbiorców, brak odpowiedzialności za transport, brak konieczności negocjacji z kontrahentami zagranicznymi, brak (co do zasady) konieczności magazynowania towaru.. Bez przeprowadzenia takiej analizy organy nie miały podstaw aby przyjąć, że na ustaloną wysokość marży miały wpływ istniejące powiązania, a nie, jak wskazywała Spółka, obiektywne uwarunkowania gospodarcze. Zatem organ nie udowodnił, że warunki współpracy zawarte pomiędzy stronami transakcji odbiegały od warunków, jakie ustaliłyby między sobą niezależne podmioty.
