Organy podatkowe trwają przy niekorzystnym dla podatników podejściu w zakresie kwalifikowania do kosztów podatkowych odszkodowań i kar umownych z tytułu nieterminowego dostarczenia towarów czy wykonania usług. Jak wynika z najnowszej interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS (z 20 stycznia 2021 r., sygnatura 0111-KDIB1-1.4010.463.2020.2.BS) odszkodowanie z tytułu nieterminowego wykonania robót jest karą za wadliwe wykonanie usługi, a tym samym mieści się w katalogu kar umownych i odszkodowań wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów.
Sprawa dotyczyła wykonawcy robót budowlanych, który nie był w stanie dochować terminów ustalonych w umowie z zamawiającym, z przyczyn od siebie niezależnych. W ocenie wykonawcy odszkodowanie zapłacone z tego powodu na podstawie ugody zawartej z zamawiającym powinno stanowić koszt uzyskania przychodu. Wskazał on na treść art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o pdop, zgodnie z którym wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów podlegają kary umowne i odszkodowania w sytuacji, gdy są one wypłacane z tytułu zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót lub usług. Wnioskodawca argumentował, że zwłoka w wykonaniu usługi, za którą w dodatku nie ponosi on winy, nie mieści się w powyższym katalogu wyłączeń. W jego ocenie, aby odszkodowanie wypłacone zamawiającemu należało wyłączyć z kosztów podatkowych, w pierwszej kolejności musi powstać wada wykonanych robót czy usług, a dopiero w następnej kolejności – zwłoka w jej zniwelowaniu.
Z tym stanowiskiem nie zgodził się jednak organ podatkowy. W jego ocenie pojęcie „wadliwości”, w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 22 updop, odnosi się do każdego przypadku nienależytego wykonania obowiązków dłużnika wynikających ze stosunku obligacyjnego, za które ponosi on odpowiedzialność, niezależnie od tego, czy odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie winy czy na zasadzie ryzyka. Tym samym, opóźnienie w wykonaniu świadczenia, nawet niezawinione przez dłużnika, stanowi wadę wykonanych usług. Co za tym idzie – odszkodowanie z tego tytułu nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Należy podkreślić, że powyższe stanowisko jest sprzeczne z oceną prezentowaną przez sądy administracyjne. W jednym z ostatnich orzeczeń dotyczących tego zagadnienia (wyrok z 27 października, sygn. I SA/Bd 478/20), WSA w Bydgoszczy stwierdził, że organy podatkowe niesłusznie przyjmują, iż katalog wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów zawarty w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o pdop obejmuje wszelkie kary umowne i odszkodowania, a nie tylko te, które zostały w nim sprecyzowane. Sąd wskazał, że przepis ten dotyczy zdarzeń gospodarczych spowodowanych wadliwością towarów lub usług – wada jest w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji poniesionych wydatków z kosztów podatkowych. Tym samym, brak jest podstawy prawnej do wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu nieterminowego wykonania świadczeń. Dopuszczalność zaliczenia takich wydatków do kosztów uzyskania przychodów należy zatem oceniać w świetle ogólnej reguły wyrażonej w art. 15 ust. 1 ustawy o pdop. Podobne stanowisko, tyle że na gruncie PIT, zajął WSA w Kielcach w wyroku z 30 stycznia 2020 r., sygn. I SA/Ke 462/19.
