Sprawa rozstrzygnięta przez WSA w Krakowie wyrokiem z dnia 24 marca 2021 r. (sygn. I SA/Kr 1252/20) dotyczyła podatnika, któremu organy podatkowe w toku postępowania kontrolnego zarzuciły uczestnictwo w tzw. „karuzeli podatkowej”, czego konsekwencją miały być nieprawidłowości w rozliczeniach VAT. W odwołaniu od decyzji wymiarowych organu podatnik podniósł zarzut przedawnienia zobowiązania podatkowego podkreślając, że wszczęte w tej sprawie postępowanie karnoskarbowe nie spowodowało skutecznego zawieszenia jego biegu.
Zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.
Podatnik argumentował, że w okolicznościach tej konkretnej sprawy skutek przewidziany w ww. przepisie nie mógł wystąpić. W jego ocenie postępowanie karnoskarbowe zostało wszczęte w sposób instrumentalny, tj. nie w celu wykrycia i ścigania przestępstw skarbowych pozostających w związku z niewykonaniem zobowiązania podatkowego, ale wyłącznie celem wydłużenia czasu na określenie wysokości tego zobowiązania. Zdaniem podatnika takie działalnie stanowiło przejaw obejścia przez organy podatkowe 5-letniego okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego wynikającego z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej i pozostawało bez związku z niewykonaniem tego zobowiązania w rozumieniu art. 70 § 6 pkt 1.
WSA w Krakowie przyznał rację podatnikowi. W ocenie Sądu za nieakceptowalną praktykę w demokratycznym państwie prawnym należy uznać działanie organów podatkowych, które tuż przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wszczynają postępowania karnoskarbowe wyłącznie celem zawieszenia biegu terminu przedawnienia. O tym, że takie instrumentalne działanie miało miejsce w tej sprawie, świadczą, zdaniem Sądu, następujące okoliczności:
- Podstawowy 5-letni termin przedawnienia zobowiązania podatkowego nie był dla organów podatkowych wystarczający dla określenia jego prawidłowej wysokości decyzją ostateczną;
- Wszczęcie postępowania karnoskarbowego nastąpiło w krótkim czasie przed upływem terminu przedawnienia;
- W dacie wszczęcia postępowania karnoskarbowego organ nie dysponował materiałem dowodowym, który dawałby podstawy do twierdzenia, że w związku z działaniem podatnika zaistniała możliwość popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa;
- Ocena odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe oraz określenie znamion czynu zabronionego wiąże się z ustaleniami dotyczącymi zobowiązań podatkowych, których ostateczna wysokość określona zostanie dopiero prawomocną decyzją podatkową, zatem w dacie wszczęcia postępowania karnoskarbowego taka ocena nie była możliwa;
- W toku postępowania karnoskarbowego na dzień wniesienia przez stronę skarg do sądu nie były podejmowane typowe dla przygotowawczego postępowania karnego czynności procesowe, takie jak np. przesłuchiwane świadków.
Sąd zaproponował, aby w razie wątpliwości, czy w konkretnym przypadku mamy do czynienia z takim instrumentalnym działaniem organu, przeprowadzić „test nadużycia”. Test ten sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na pytanie: czy w sytuacji, gdyby nie istniał art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej organy skarbowe dokonałyby wszczęcia postępowania karnego skarbowego? Odpowiedź negatywna świadczyć będzie o nadużyciu prawa przez organy.